Gorące Dysputy

Nie może zabraknąć miejsca przy niniejszym stoliku dla Ryszarda Kapuścińskiego. Od momentu, gdy przeczytałem pierwszą jego książkę, Cesarza stał się jednym z moich ulubionych pisarzy. Wierzyłem, że w tym roku dostanie nagrogę Nobla jako ukoronowanie dorobku całego życia. Szkoda że tak się nie stało.

Twórczość Ryszarda Kapuścińskiego znana jest niemal na całym świecie. To jest ten najpiękniejszy rodzaj sławy, gdy człowiek jest znany nie dzięki pieniądzom czy telewizji, ale dzięki swojemu poświęceniu, ciężkiej pracy i wielkim umiejętnościom. A trzeba powiedzieć, że Ryszard Kapuściński sztukę reportażu opanował do perfekcji.

Wspominając tego wielkiego mistrza słowa zatrzymajmy się na chwilę nad jego twórczością. Bo warto.
Zapraszam do podzielenia się swoimi refleksjami, przemyśleniami, wspomnieniami z lektury dzieł "szalejącego reportera".

Hmm Heban przeczytałem jeszcze w gimnazjum, zmuszony przez babcię i przestałem tego żałować mniej więcej w połowie 2 strony. Jeżeli za coś można podziwać... wróć. Jedną z wielu rzeczy za które go podziwiam jest sposób przedstawiania, opisywania świata. Po prostu czuje się że było dokładnie tak jak napisał, nic dodać i nic ująć. Kwintesencja w pięknych, prostych słowach. Podczas czytania większości książek w których ktoś prezentuje jakieś poglądy często zdarza mi się nie zgadzać z autorem. Tutaj nie sposób. Kapuściński spogląda na wszystko z tak uniwersalnej perspektywy że nie sposób mu nie przytaknąć. Szczerze mówiąc, nie wyobrażam sobie nikogo, żadnego pisarza, który byłby tak ciekawie i poruszająco zajmować się tematami na pozór nieciekawymi i wydobywać z nich głębię, odniesienia do uniwersalnych prawd. Wyobrażacie sobie żeby Paulo Coelho czy Dan Brown czy King czy ktokolwiek inny napisał w sposób zajmujący, ciekawy i zrozumiały dla chyba każdego o biedzie w Erytrei? W głowie się nie mieści sposób w jaki pan Ryszard kojarzł pewne fakty. Takiej perspektywy i dystansu, a jednocześnie umiejętności przedstawiania wszystkiego na najprosrzych przykładach nie i nie miał chyba nigdy żaden z twórców. Nie sztuką jest stworzyć coś głębokiego. Sztuka polega na przekazaniu tego tak by zrozumiała to jak najwięszka ilość ludzi. Jak ktoś napisał we wpisach do księgi pamiątkowej - Odszedł ostatni dziennikarz, pozostali tylko pracownicy mediów.

Z twórczością Kapuścińskiego zetknąłem się około 7 lat (3 klasa LO?), dzięki mojemu poloniście, który pewnego deszczowego dnia załamany po sprawdzeniu wiadomości z jakiejś tam lektury przyniósł jego książki, chcąc zarazić bakcylem czytania młodą brać czarnkowskiej Alma Mater, która juz na ten czas miała raczej inne zainteresowania (bynajmniej nie naukę), przyznaję z dość marnym skutkiem, ale jednak parę osób przekonał, mnie to raczej do tego autora, bo już dawniej czytałem książki ale raczej o innej tematyce.
Przyznam, że Kapuściński miał ten dar, dzięki któremu lektura pochłaniała czytelnika, a co do reszty zgadzam się z Vandergahastem.

W związku z jego śmiercią dostaliśmy w szkole do przeczytania Cesarza. Rok albo dwa lata temu usłyszałem/przeczytałem bardzo niepochlebną opinię o twórczości Kapuścińskiego - pisał na zamówienie komunistycznych władz, był tendencyjny. Do czytania więc przystępowałem dość negatywnie nastawiony.
Przeczytałem go w jeden dzień, jadąc prawie 7h w pociągu - inaczej nie wiem czy przeczytał bym go tak szybko.

Szczerze powiem że nie za bardzo mi się podobało. Konwencja powieści reporterskiej bardzo dobra, zapis podobnie. Ale mnie osobiście nie zainteresowało, może dlatego że nie jestem fanem historii najnowszej.
Wiedziałem że zdarzenia opisywane w książce miały miejsce i to nie aż tak dawno. Jednak miałem odczucie że to wszystko zdarzyło dawno temu, daleko stąd, i dzisiaj nie ma to już większego znaczenia. Odczucia te potęgował fakt że miałem bardzo stare wydanie: pożółkłe kartki, oprawione w bibliotece w papier pakowy.

Nie podobało mi się, to że zawarte były wypowiedzi tych co byli 'za' HS, Kapuściński mógł się postarać i dotrzeć do osób które opisałyby go z trochę inne perspektywy. Są komentarze samego autora, ale jednak to nie to samo.
Przydałaby się także jakaś dłuższa, neutralna notatka historyczna o Hajle Selasje i Etiopii. Podczas czytania nie mogłem sięgnąć do jakiś źródeł, dowiedzieć się czegoś więcej. Na szczęście miałem jakiś tam zasób wiedzy(nieduży ale zawsze), bo inaczej książka byłaby dla mnie niezrozumiała, a na dodatek pozostawiałby mnie w nieświadomości nt. pewnych faktów.

Eru twierdzisz że to sie stało tak dawno temu i może cie nie dotyczyć, nic bardziej mylnego, nie wiem czy nie masz jakiegokolwiek styku z kulturą reggae czy rasta, ale w dobie łączenia gatunków muzycznych i miliona coverów na pewno masz. Weź pod uwage że ideolodzy początku popularności reggae na świecie (m.in. Marley) widzieli w Hajle (fakt, jakie beznadziejnie głupie, a jednak) zbawce, cesarza i wybawiciela. A myślę warto znać korzenie i przyczyny takiego potężnego prądu kulturowego bez którego obecna scena muzyczna nie byłaby taka jaka jest. A to tylko początek odsłony jaką niesie ta książka.

Rozpoczynając czytanie Cesarza jedną z rzeczy o której miałem nadzieję trochę więcej się dowiedzieć, czym była/jest owa kultura rasta(kultura? muzyka? któż to raczy wiedzieć). Nie spodziewałem się czegoś nadzwyczajnego, miałem jednak nadzieję na kilka inforomacji. Dowiedziałem się tyle, że HS był na Jamajce. Jeśli było coś więcej o tym, to było na tyle mało ciekawe że niczego nie zauważyłem. Być może Kapuściński miał rację że nie opisał tego pradu kulturowego, bo to miałą być książka o Cesarzu, a ine o rastafarianach

Po przeczytaniu książki sięgnąłem do Wikipedii i poczytałem o Etiopii i Hajle Selasje - dowiedziałem się więcej niż z książki - a i tak niedużo bo te artykóły nie są zbyt rozbudowane.

Tak więc sama powieść nie poszerzyła mojej wiedzy o korzeniach i przyczynach takiego potężnego prądu kulturowego, a przynajmniej nie na tyle ile by mogła, i ile bym chciał.

Eru oczywiście że Kapuściński pisał o Selasje a nie o jakiś rasta, chodziło mi o to że poznając kim był Selasje mozesz dowiedziec sie czegoś o duchowym przywódcy Rastafarianizmu (pytanie czy odpowiednim), byla to taka dygresja na temat że uważasz że Cesarz zajmuje się sprawami odległymi i mało istotnymi dla współczesności. Znając historię lepiej rozumie się mechanizmy rządzące teraźniejszością. Przeczytawszy Cesarza zatem mozesz np skonfrontować sobie jego rzeczywista sylwetke z urojona z głowy Marleya. to tylko taka mała cząstka jaką może nieść za sobą ta książka. Ja zadałem tylko przykład.

Pamiętajcie, że twórczość Kapuścińskiego to nie tylko Cesarz, choć uważa się go za sztandarowe dzieło autora.

Mnie u Kapuścińskiego zachwyciło, że on zawsze był tak blisko wydarzeń. Nie dawał czytelnikowi ogólników jakie słyszymy na co dzień w telewizji. Czytając reportaże Kapuścińskiego jesteśmy blisko wydarzeń które opisywał. Przelewał na papier to co widział, to co usłyszał od innych.

Dla niego ważniejsze od tego, co się działo było: dlaczego to się działo. Próbował zrozumieć, dociec źródeł konfliktów, ich genezy.
Nie koloryzował faktów. Niejednokrotnie podkreślał w swoich wypowiedziach, że najważniejszym dla niego jest, by nie zanudzić czytelnika. Pisał, krótko lecz treściwie.
Można nawet zaryzykować stwierdzenie, że czytać reportaże Kapuścińskiego to jakby przenosić się do tamtych wydarzeń, do tamtego czasu. Niemal czuje się atmosferę miejsc, które opisywał. Ryszard Kapuściński poświęca wiele uwagi nie tylko problemom wielkiej polityki, wojen, on opisuje także losy zwykłych ludzi. Bardzo mnie rozbawiło, gdy przeczytałem, że w jednej z republik radzieckich wraz z nadejściem postępu technicznego rodzice zaczęli nazywać dzieci: Traktor, Lemoniada. Albo sposoby na dręczenie przeciwnika przed meczami Salwador-Honduras. Gdy tłum stał przed hotelem drużyny i walił w co się da nie dając spać piłkarzom.

Nigdy nie byłem w Etiopii, prawdopodobnie nie zdarzy mi się w przyszłości tam pojechać, ale dzięki Cesarzowi przynajmniej wiem, jak tam wygląda życie. Podobnie ma się rzecz w odniesieniu do innych krajów, w których bywał pan Ryszard i o których pisał.

Przed sięgnięciem po Cesarza nigdy wcześniej nie czytałem reportażów. Nie wiedziałem czy mi się spodobają. Wiadomo, książkę fabularną czyta się ciekawiej. Jednak moje obawy były bezpodstawne.

Warto jeszcze wspomnieć o 5 tomach Lapidariów. Te zbiorki cytatów, myśli, krótkich opisów zdarzeń są wspaniałe. Ile ciekawych spostrzeżeń zamieścił w nich autor. Nie trzeba czytać Lapidariów jednym tchem, od deski do deski. Można wziąć je do ręki, otworzyć na dowolnej stronie i przeczytać kawałek. A nóż trafimy na ciekawą myśl. :)

[scalenie: Pn Apr 09, 2007 1:11 pm]

Właśnie przeglądałem sobie Lapidaria. Te książeczki mają bardzo oryginalną i niespotykaną formę. Zawierają wiele ciekawych i trafnych spostrzeżeń na bardzo różne tematy, o dziennikarstwie, o literaturze, o podróżach, o mediach we współczesnym świecie.

W najbliższym czasie wypiszę tu kilka cytatów z Lapidariów, które zapadły mi w pamięć.

I co z tymi cytatami? :>

Pierwszą książką Kapuścińskiego, którą przeczytałem, były "Podróże z Herodotem". Od razu poznałem się na jego geniuszu i muszę podpisać się pod tymi "chwalącymi" wypowiedziami :)

Potrafił o zwykłych rzeczach pisać w taki niezwykły sposób, że to było aż dziwne. Normalnie zanudziłbym się na amen, historia współczesna, to zupełnie nie moja działka. A jednak książka mnie pochłonęła. (W sumie Herodot nie ma wiele wspólnego z historią współczesną :) ) Opisy Kapuścińskiego są takie żywe, takie plastyczne, wręcz namacalne, wszystko można sobie tak dokładnie wyobrazić, że faktycznie ma się wrażenie bycia w wyobrażonej scenerii i uczestniczenia w tych wydarzeniach. To jest naprawdę wielka sztuka, tak manewrować opisami i akcją. Albo napiszesz szybką, wciągającą akcję, ale uszczuplisz opisy, przez co akcja stanie się płytka i jakaś taka nie do wyobrażenia, albo zwolnisz z akcją na rzecz opisów, przez co stanie się wolna i nudnawa. Rzekłbym, że Kapuściński znalazł ten "złoty środek". Chociaż momentami było trochę przynudno, ale to nie z winy złego rozplanowania akcji i opisów, ale z winy braku akcji :) Były takie momenty, które mogłyby zaciekawić tylko maniaków historii współczesnej :) Ale Ryszard i z tym sobie świetnie poradził, wprowadzając ciekawe przerywniki w postaci zanurzenia się w świat Herodota, przeniesienia myśli w świat starożytny.

Naprawdę wielu mogłoby się od niego uczyć. A ja muszę zapolować na jeszcze jakąś jego pozycję :)

Dzięki Kapuścińskiemu mamy szansę poznać kawał świata i to od strony życia zwykłych ludzi. On podróżował tam, gdzie zdecydowana większość z nas nigdy nie pojedzie. Ukazuje czytelnikowi miejsca, o których wcześniej nie miał on pojęcia. I najprawdopodobniej by tak zostało, gdyby nie lektura reportaży Kapuścińskiego. Powiedzcie ilu z was wie gdzie leży Stepanakert, co to za miejsce w ogóle? Albo Onitcha?

Nasza wyobraźnia w większości nie sięga dalej niż do Londynu. Dlatego lektura książek Kapuścińskiego jest bardzo wartościowa. Zresztą podobnie jak i innych książek podróżniczych, z których można dowiedzieć się masy ciekawych rzeczy o dalekim świecie, nie tylko tym który otacza nas na co dzień.

[scalenie: Wed Jun 20, 2007 7:31 am]

Wyszedł VI tom Lapidariów, ktoś może nabył?

Ja przeczytałam tylko jedna książkę Kapuścińskiego i to już jakiś czas temu - „Podróże z Herodotem”. Wciągnęła mnie, to zasługa oczywiście treści, ale także stylu, niezwykle dla mnie w odbiorze lekkiego i przyswajalnego. Bardzo podobały mi się dygresje autora, nie rzadko bardzo osobiste, które nadały jej bardzo specyficzny, czasem bardzo sentymentalny charakter. Pochłaniały mnie opisy miejsc, w których przebywał, opisy stanu obecnego dla autora, ale także opowiadana przez niego i Herodota historia tych miejsc. Wiele się nauczyłam dzięki tej książce.
Na pewno kiedyś sięgnę po inne pozycje tego autora, może to będą „Lapidaria”